Produkt turystyczny

BESKID NISKI: Architektura krajobrazu wsi – drzwi do dawnego świata

Śladami Wołochów po Małopolsce

Zapraszamy na wędrówkę śladami Wołochów... 15 tras tematycznych wiodących przez Małopolskę, które razem składają się na całościowy, przekrojowy obraz pasterskiej spuścizny, dla której górskie tereny są tłem – kontekstem, który dzięki szlakom zyskuje dodatkową, niematerialną wartość.

Czas przejścia:

3:30

Odległość:

53,9

Poziom trudności:

3

Tematyka:

architektura

Opis produktu

Gorlice - Sękowa 3,8 km (0:15 h) - Ropica Górna 5 km (0:20 h) - Bodaki 6,2 km (0:25 h)  - Małastów 6,6 km (0:25 h) - Nowica 8,8 km (0:45 h) - Bielanka 8,5 km (0:35 h) - Szymbark 6,8 km (0:25 h) - Gorlice 8,2 km (0:25 h)

Trasa rekomendowana dla: turystów indywidualnych.

Woda to życie – nic dziwnego, że serca wsi zaczynały bić nad źródłami i potokami. To właśnie cieki wodne miały największy wpływ na kształtowanie się układu przestrzennego osad. Na zalesionych obszarach górskich powstawały tzw. „łańcuchówki”, których świetnym przykładem jest Zawoja i Ochotnica – dwie najdłuższe wsie w Polsce. 

Podstawowym elementem układu wiejskiego jest zagroda – zespół budynków gospodarskich i mieszkalnych, centrum życia i pracy wiejskich rodzin. Każda zagroda budowana była na własnym łanie wykarczowanego pola, który odchodził od głównej drogi i poprzez las biegł aż do działu wód stanowiącego granicę wsi. Długie pasy ziemi, zlokalizowane ściśle obok siebie, tworzyły charakterystyczny, powtarzalny rytm, doskonale widoczny do dzisiaj z lotu ptaka.   

Wsie z biegiem czasu oraz wraz ze zmieniającymi się warunkami środowiska przyrodniczego i uwarunkowań społeczno-gospodarczych ewoluowały. Ich pierwotny kształt stopniowo ulegał rozbudowie i zatarciu. W wielu z nich można jednak ciągle odczytać ich pierwotne założenia. Jednym z najcenniejszych zespołów wiejskich o wołoskich korzeniach jest niepozorna wieś w Beskidzie Niskim – Bodaki –  w której zachowało się tradycyjne budownictwo ludowe. Czytelny jest także układ działek, widoczna struktura gruntów i granic rolno-leśnych, a wypas bydła oraz owiec trwa nadal. Spotkać można tutaj m.in. drewniane chałupy. Ich wyjątkowość tkwi w prostocie, która oparła się naleciałościom i modom przenikającym z innych regionów Polski i zagranicy. 

Przejście przez drewniane, skrzypiące drzwi starej chałupy jest jak wejście do dawnego świata, który sukcesywnie znika na naszych oczach. Warto do niego zajrzeć, zanim pozostanie tylko na żółknących fotografiach. 

Trasa:

Zachodnia część Beskidu Niskiego, jak i cała Łemkowszczyzna, bogata jest w atrakcje etnograficzne, wyrosłe na gruncie asymilacji dwóch żywiołów etnicznych – wołoskiego i ruskiego. Trasa rowerowa wiedzie przez łatwo dostępny obszar, na którym można spotkać pozostałości dawnego świata.

Przejazd rozpoczynamy w Gorlicach. Na odbywających się tutaj targach okoliczna ludność, trudniąca się hodowlą owiec i bydła, sprzedawała swoje zwierzęta. Kierujemy się na południe drogą wojewódzką nr 977, po ok. 0:15 h dojeżdżając do Sękowej. We wsi zabytkowy, drewniany kościół, wpisany na Listę UNESCO. 

Podążamy dalej główną drogą, po ok. 0:20 h mijając miejscowość Ropica Górna, jedną z najstarszych miejscowości w okolicy, która w XVI w. przyjęła prawo wołoskie. Wieś jeszcze do 1949 r. zwana była Ropicą Ruską. Po ok. 2 km jazdy skręt w lewo na miejscowość Bartne. Warto udać się do miejscowości Bodaki, w której do dzisiaj zachowało się dość dobrze tradycyjne budownictwo ludowe. 

Z Bodaków wracamy na drogę nr 977, by po ok. 0:25 h dotrzeć do Małastowa, jednej ze starszych wsi Beskidu Niskiego, związanej historycznie z napływem ludności wołoskiej. Ostry podjazd pod przełęcz, niedaleko stacji narciarskiej skręt w lewo na miejscowość Nowica, do której dojeżdżamy po ok. 0:45 h jazdy. We wsi wiele łemkowskich, malowniczych chyż.

Podążamy na zachód doliną Przysłupianki. Po ok. 0:35 h miejscowość Bielanka, jedno z największych skupisk łemkowskich w Beskidzie Niskim. Tutaj droga wykręca na północ, by po ok. 4 km dołączyć do drogi krajowej nr 28, nazywanej „trasą karpacką”. W pobliżu miejscowość Szymbark, a w niej m.in. renesansowy dwór obronny oraz Skansen Wsi Pogórzańskiej im. prof. Romana Reinfussa, wybitnego etnografa, znawcę polskiej sztuki ludowej i etnografii Karpat.

Z Szymbarku drogą nr 28 kierujemy się na wschód, by po ok. 0:25 h dotrzeć z powrotem do Gorlic. 

Dodatkowe informacje

Wydarzenia turystyczno-kulturowe w okolicy:

  • Łemkowski Kermesz w Olchowcu, maj, Zjednoczenie Łemków.
  • Łemkowska Watra, lipiec, Zjednoczenie Łemków.
  • Święto Dzieci Gór, lipiec, Małopolskie Centrum Kultury SOKÓŁ.

Miejsca związane z kulturą

Współfinansowane przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Współpracy Transgranicznej Interreg V-A Polska-Słowacja 2014-2020