Karpacki Przegląd Społeczno-Kulturalny Nr 6 (30) 2018

Karpacki folklor może urzec. I to nie tylko architekturą drewnianej zagrody, ale także bogactwem i kolorytem stroju, czy złożonością tradycji. O dziedzictwie kulturowym tego obszaru pisaliśmy już wiele razy, a ten
numer KPS-K poświęcamy głównie architekturze. Prezentujemy sylwetkę Stanisława Witkiewicza oraz utworzony przez niego tzw. styl zakopiański, będący połączeniem podhalańskiej architektury i sztuki ludowej
z elementami secesji.
Punktem wyjścia dla Witkiewicza była tradycyjna, XIX-wieczna chata góralska – skromny, parterowy budynek ze spadzistym dachem, zbudowany ze świerkowych, modrzewiowych lub jodłowych pni, przeciętych
wzdłuż i zestawionych na zrąb. Chata taka miała zaledwie dwie izby – jedną z piecem, zwaną czarną, która pełniła funkcję kuchni i sypialni oraz białą - będącą miejscem rodzinnych spotkań. Izby oddzielała sień, z tyłu często przylegała do niej komora na sprzęty domowe. Pod dachem znajdował się strych, na którym przechowywano siano. W takich to warunkach górale przyjmowali swoich pierwszych gości-letników, zwabionych pięknem górskiej przyrody literatów i artystów. Przyzwyczajeni do miejskich standardów turyści narzekali na braki podstawowych wygód. I właśnie dla nich to Witkiewicz zaczął projektować okazałe, piętrowe wille, nawiązujące do góralskiej chaty, ale o niebo przewyższające ją komfortem.

Dla przeciętnego turysty właśnie „witkiewiczowskie” wille to domy góralskie. Chociaż liczą przeciętnie wiek z okładem, z prawdziwym folklorem nie mają wiele wspólnego. W numerze piszemy o tym prawdziwym:
o wystroju wnętrz łemkowskich chyż oraz o bramach czyli stałym elemencie krajobrazu gór, tak licznie występującego jeszcze w Rumunii, ale słabo zachowanym w polskiej części Karpat. Projekt „Szlak Kultury Wołoskiej” próbuje odrobić te straty i budowane są drewniane bramy nawiązujące stylistycznie do tradycji architektonicznej tych ziem. Warto przeczytać tekst o wysiłkach związanych z zachowaniem tożsamości
historycznej Zakopanego. Wywiad z Miejskim Konserwatorem Zabytków mgr Natalią Skiepko ma przewrotny podtytuł „Czy stolica Podhala i Parku Kulturowego Kotliny Zakopiańskiej zachowa swój niepowtarzalny
styl”. Wszystko wskazuje na to, że jej działania, wraz ze wsparciem władz samorządowych pozwolą uratować dziedzictwo kulturowe miasta.

Zapraszam do lektury.
Adam Cyło