Najliczniejsze i najbardziej czytelne ślady stanowiące dziedzictwo kultury wołoskiej znaleźć można na obszarze Beskidu Niskiego (m.in. Chyrowa, Zawadka Rymanowska, Olchowiec, Zyndranowa i Osławica) oraz Bieszczad (m.in. Lutowiska, Rabe, Michniowiec, Caryńskie, Berehy Górne). Kultura wołoska w przeszłości rozwijała się również w innych bieszczadzkich miejscowościach, dziś znanych bardziej z turystyki, tj. Ustrzyki Dolne, Wetlina, Cisna.
Historia kolonizacji wołoskiej w polskiej części Karpat dokonywała się w okresie XIV-XVII w. Wołosi wędrując łukiem Karpat utracili swój ojczysty język, a także stali się wyznawcami religii chrześcijańskiej obrządku wschodniego. Na obecnych terenach Polski wprowadzili tradycje hodowlane i serowarskie, z których wynikało wprowadzane wówczas prawo wołoskie. Nauczyli lokalną ludność wykorzystywania lasu, polan śródleśnych i gór do wypasu owiec.
W trakcie trwającej kilka stuleci wędrówce, żywioł wołoski rozproszył się na rozległym obszarze całych Karpat i wymieszał z ludnością lokalną napływającą od północy dolinami rzek. Ich dzisiejszymi potomkami są górale ruscy, m.in. Bojkowie i Łemkowie.
Badania archeologiczne potwierdzają hipotezę o wołoskim podłożu demograficznym Bojkowszczyzny i Łemkowszczyzny. Rozwinięta w XV-XVI w. intensywna kolonizacja na prawie wołoskim doprowadziła do opanowania wyższych partii Karpat przez człowieka. Wołosi posiadający swój język i kulturę nie naruszyli dotychczasowego stanu posiadania polskiej ludności rolniczej, poszerzyli jednak dotychczasową ekumenę ludzką o góry i pogórza. W ten sposób w Beskidach zaczęła się kształtować grupa etnograficzna, która od połowy XIX w. określana była Łemkowszczyzną. W bardzo podobny sposób kształtowała się najprawdopodobniej Bojkowszczyzna, choć inne było otoczenie zewnętrzne.
Przodkowie Łemków dotarłszy w Beskidy osiedlali się przede wszystkim w dolinach rzek, co bezpośrednio wpływało na charakter powstającego osadnictwa. Pod koniec XVII w. rozpoczął się znaczący rozrost rodów i wsi. Ludność osiedlona wzdłuż beskidzkich dolin kształtowała w trakcie wspólnego bytowania, elementy wyróżniające ją na tle innych społeczności, tj. język, religię, stroje, muzykę, budownictwo itp. Nowa kultura rozwijała się na bazie osadnictwa wołosko-ruskiego. W ciągu całego XIX w. trwał systematyczny rozwój demograficzny Łemkowszczyzny.
Najstarsze informacje dotyczące charakteru wsi łemkowskich pochodzą z XIV w. oraz z okresów późniejszych. Wsie łemkowskie lokowane były głównie na „surowym korzeniu”, w lasach, które dla celów uprawowych osadnicy musieli dopiero karczować. Wsie ciągnęły się łańcuchowo wzdłuż rzek lub potoków. W zależności od długości potoku w dolinie mogła być lokowana jedna lub kilka wsi połączonych ze sobą nurtem rzeki. Konsekwencją układu łańcuchowego wsi był łanowy podział ziemi. Był on specyficzny dla wsi łemkowskich i polegał na tym, że każdy z osadników otrzymywał pas ziemi biegnący w poprzek doliny od grzbietu do grzbietu.
Osady Bojków zakładane były w dolinach rzek i potoków. Wsie miały charakter zabudowy łańcuchowej, gdzie chaty ciągnęły się długim łańcuchem nawet przez kilka kilometrów.
